Trong bối cảnh hoàn thiện chính sách thuế, thuế thu TNCN cổ tức hiện nay được quy định như thế nào? Bộ tài chính đang gấp rút lấy ý kiến hoàn thiện chính sách thuế TNCN (thu nhập cá nhân) đối với nguồn thu từ cổ tức, đặc biệt là cổ tức được trả bằng chứng khoán nhằm đảm bảo tính minh bạch và phù hợp với xu hướng hiện đại hóa hệ thống thuế.

1. Cổ tức là gì?

Khái niệm cổ tức được sử dụng phổ biến trong giới kinh doanh, đặc biệt là trong các công ty cổ phần. Căn cứ theo quy định tại Khoản 5, Điều 4, Luật Doanh nghiệp 2020, cổ tức được hiểu là khoản lợi nhuận ròng (lợi nhuận sau thuế) được trả cho mỗi cổ phần bằng tiền mặt hoặc bằng tài sản khác.

Trên thực tế, cổ tức có thể được chi trả bằng tiền mặt, bằng cổ phần của công ty hoặc bằng tài sản khác quy định tại Điều lệ công ty. Tuy nhiên, hình thức chi trả phổ biến nhất là chi trả bằng tiền mặt hoặc chi trả bằng cổ phiếu.

2. Tính thuế TNCN cổ tức

Theo quy định tại Điểm b, Khoản 3, Điều 2, Thông tư 111/2013/TT-BTC, được sửa đổi bởi Khoản 6, Điều 11, Thông tư 92/2015/TT-BTC, cá nhân nhận tiền từ việc chia cổ tức sẽ phải đóng thuế TNCN.

2.1. Thuế TNCN cổ tức khi chi trả bằng tiền mặt

Chia cổ tức bản chất là việc trả thu nhập từ đầu từ vốn. Mức thuế TNCN đối với nguồn thu nhập từ việc chia cổ tức được tính theo quy định tại Điều 10, Thông tư 111/2013/TT-BTC (sửa đổi bởi Thông tư 92/2015/TT-BTC)  như sau:

Các cá nhân nhận cổ tức bằng tiền mặt phải chịu mức thuế suất 5% trên tổng số tiền nhận được. Thời điểm xác định thu nhập tính thuế là thời điểm tổ chức, cá nhân trả cổ tức cho người nộp thuế.

2.2. Thuế TNCN cổ tức khi chi trả bằng cổ phiếu

Khi cá nhân được chi trả cổ tức bằng cổ phiếu (một loại chứng khoán) thì tổ chức chi trả hoặc công ty chứng khoán chịu trách nhiệm khai và nộp thuế thay cho cá nhân (theo quy định tại Điểm d, Khoản 5, Điều 7, Nghị định 126/2020/NĐ-CP). 

Cá nhân chỉ phải nộp thuế TNCN khi chuyển nhượng cổ phiếu được chia cổ tức. Khi này việc tính thuế TNCN chuyển nhượng được thực theo quy định tại Khoản 2, Điều 11, Thông tư 111/2013/TT-BTC như sau:

(1) Khi quyết toán thuế, cá nhân áp dụng thuế suất 20% được trừ số thuế đã tạm nộp theo thuế suất 0,1% trong năm tính thuế.

Cách tính thuế TNCN:

(2) Các nhân tạm nộp thuế theo thuế suất 0,1% trên giá chuyển nhượng cổ phiếu từng lần kể cả trường hợp áp dụng thuế suất 20%.

Cách tính thuế:

Thời điểm xác định thu nhập tính thuế TNCN là thời điểm cá nhân thực hiện chuyển nhượng cổ phiếu.

3. Đề xuất thời điểm khấu trừ thuế TNCN ngay khi nhận cổ tức là chứng khoán

Theo quy định hiện hành (quy định tại Điều 7, Nghị định số 126/2020/NĐ-CP), thời điểm tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay cho cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán được thực hiện khi cá nhân phát sinh chuyển nhượng chứng khoán cùng loại, chuyển nhượng vốn, rút vốn.

Trong bối cảnh nền kinh tế phát triển nhanh chóng và các chính sách về thuế có nhiều đổi mới, Bộ Tài chính đã đề xuất sửa đổi Nghị định 126/2020/NĐ-CP theo hướng buộc tổ chức chi trả phải khấu trừ, kê khai và nộp thuế TNCN ngay tại thời điểm cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, thay vì đợi tới lúc chuyển nhượng như trước đây, cụ thể:

- Quy định rõ thời điểm khấu trừ thuế TNCN: Trường hợp tổ chức trả cổ tức bằng chứng khoán, trả thưởng bằng chứng khoán thì tổ chức trả thu nhập thực hiện khấu trừ thuế TNCN tại thời điểm doanh nghiệp trả cổ tức, trả thưởng ghi trên thông báo về trả cổ tức, trả thưởng cho cổ đông cá nhân theo quy định tại Khoản 4, Điều 135, của Luật Doanh nghiệp số 59/2020/QH14. Trường hợp tổ chức ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn cho cá nhân là thành viên góp vốn thì tổ chức nơi cá nhân góp vốn thực hiện khấu trừ thuế TNCN tại thời điểm doanh nghiệp ghi nhận phần vốn tăng thêm cho cá nhân.

- Sửa đổi về kê khai thuế: Đề xuất tổ chức trả thu nhập thực hiện khai thuế thu nhập cá nhân theo tháng hoặc khai theo quý.

- Bổ sung cách xác định số thuế TNCN phải khấu trừ: Đề xuất tính thuế TNCN khấu trừ được xác định bằng giá trị cổ tức, giá trị lợi tức, giá trị thưởng nhân (x) với thuế suất thuế thu nhập cá nhân từ đầu tư vốn (5%).

Các đề xuất liên quan đến thuế TNCN này nhằm giải quyết bất cập khi nhiều cá nhân nhận cổ tức bằng cổ phiếu nhưng giữ dài hạn, dẫn đến tình trạng "thất thu tạm thời" và khó kiểm soát cho cơ quan thuế. Tuy nhiên, việc phải nộp thuế khi chưa có dòng tiền thực tế có thể tạo áp lực tài chính và ảnh hưởng đến chiến lược đầu tư dài hạn.

Chính sách thuế TNCN đối với cổ tức hiện được đánh giá là không còn phù hợp. Bộ tài chính đang tiếp tục lấy ý kiến nhằm kiện toàn các chính sách thuế Trong thời gian tới sẽ đưa ra các chính sách mới hướng tới sự công bằng và hiệu quả hơn trong quản lý tài chính công.

Việc triển khai khấu trừ thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán là bước tiến nhằm thu đúng, thu đủ, nhưng cần được thực thi theo lộ trình phù hợp và có cơ chế hỗ trợ cho người nộp thuế. Đòi hỏi cơ quan chi trả phải hoàn thiện hệ thống công nghệ và quy trình kê khai nộp thuế tự động, minh bạch và chính xác 

Thu Hương.