Hiện nay, hệ thống thuế chính sách thuế đang có nhiều thay đổi quan trọng, đặc biệt là các đề xuất sửa đổi Luật quản lý thuế. Vấn đề hộ kinh doanh đóng thuế như thế nào? trở thành mối quan tâm hàng đầu. Các quy định mới không chỉ tác động trực tiếp đến số thuế phải nộp mà còn thay đổi phương thức kê khai, nộp thuế và cách quản lý của cơ quan chức năng. Nắm rõ những điểm mới này sẽ giúp hộ kinh doanh chủ động hơn trong việc lập kế hoạch tài chính, đảm bảo tuân thủ pháp luật và ổn định hoạt động lâu dài.

1. Nghĩa vụ thuế và các loại thuế phải nộp của hộ kinh doanh

Thực hiện nghĩa vụ thuế là trách nhiệm bắt buộc và quan trọng mà mỗi hộ kinh doanh cần phải thực hiện nhằm.

Có rất nhiều các sắc thuế khác nhau, tuy nhiên họ kinh doanh sẽ chỉ cần nộp một số loại thuế theo quy định của Pháp luật, phù hợp với năng lực và lợi ích của mình. 

1.1. Nghĩa vụ thuế

Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là một trong những đối tượng nộp thuế quan trọng, đóng góp trực tiếp vào ngân sách nhà nước.

Các chính sách về thuế được đang dần được thay đổi, theo đó nghĩa vụ thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh được quy định rõ ràng hơn, nhằm đảm bảo công bằng, minh bạch và phù hợp hoạt động sản xuất kinh doanh thực tế.

1.2. Các loại thuế hộ kinh doanh phải nộp

Tùy vào quy mô, ngành nghề và phương pháp nộp thuế, hộ kinh doanh có thể phải nộp các loại thuế sau:

- Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Là loại thuế tính trên phần thu nhập chịu thuế sau khi đã trừ các chi phí hợp lý và sau khi giảm trừ.

- Thuế giá trị gia tăng (VAT):  Là thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Áp dụng đối với hộ kinh doanh có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên.

- Lệ phí môn bài:  Là thuế trực thu nộp hàng năm, được tính dựa trên cơ sở là vốn đầu tư hoặc vốn điều lệ, doanh thu phải nộp cho cơ quan quản lý thuế trực tiếp.

- Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) (đang được đề xuất theo dự thảo luật mới): Đề xuất áp dụng mức thuế suất 17% tính trên lợi nhuận ròng đối với hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai.

2. Hai phương pháp đóng thuế đang được áp dụng

Theo luật hiện hành, hộ kinh doanh có doanh thu từ 100 triệu đồng/năm trở lên thì phải đóng thuế.

Để tạo sự linh hoạt và phù hợp với nhiều quy mô kinh doanh khác nhau, hộ kinh doanh có thể đóng thuế theo hai phương pháp.

Một là đóng thuế khoán, hai là đóng thuế theo phương pháp kê khai.

2.1. Đóng thuế theo phương pháp khoán

Đóng thuế khoán là hình thức cơ quan thuế ấn định số thuế phải nộp hằng tháng/quý/năm dựa trên doanh thu ước tính và ngành nghề kinh doanh của hộ, cá nhân kinh doanh.

Hình thức đóng thuế này thường được áp dụng cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ, không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ chế độ kế toán, hóa đơn, chứng từ. 

Cách tính thuế khoán căn cứ trên doanh thu ước tính, cụ thể:

Số thuế phải nộp = Doanh thu ước tính × Tỷ lệ thuế theo ngành nghề.

Trong đó:

- Doanh thu ước tính: do cơ quan thuế xác định, tham khảo ý kiến địa phương và hộ kinh doanh.

- Tỷ lệ thuế: quy định cho từng ngành (ví dụ: thương mại 0,5% – 1%; dịch vụ 2%; sản xuất 1%...).

Các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh đóng thuế khoán thường là tạp hóa nhỏ, quán ăn, tiệm sửa xe, cắt tóc, vận tải nhỏ.

2.2. Đóng thuế theo phương pháp kê khai

Đóng thuế theo phương pháp kê khai được hiểu là hình thức mà hộ, cá nhân kinh doanh phải tự khai báo doanh thu, chi phí, xác định số thuế phải nộp cho cơ quan thuế theo đúng quy định tự.

Hộ kinh doanh nộp thuế thực hiện khai thuế theo tháng (trừ trường hợp mới ra kinh doanh và hộ kinh doanh) hoặc theo quý.

Đối tượng áp dụng đóng thuế theo phương pháp kê khai thường là hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có quy mô vừa và lớn, phát sinh nhiều giao dịch, hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn điện tử, có nhu cầu xuất hóa đơn cho khách hàng hoặc hộ kinh doanh có doanh thu từ 3 tỷ đồng/năm trở lên (theo quy định hiện hành).

Cách tính thuế theo phương pháp kê khai dựa trên ghi chép và các hóa đơn, chứng từ hợp lệ. 

- Thuế GTGT: tính theo tỷ lệ % doanh thu, tùy ngành nghề.

- Thuế TNCN: tính theo tỷ lệ % doanh thu (tương tự thuế khoán nhưng dựa vào doanh thu thực tế khai báo).

- Lệ phí môn bài: tính theo mức doanh thu năm.

Nộp thuế theo phương pháp kê khai là cách nộp thuế đảm bảo tính chính xác, công bằng, minh bạch đảm bảo lợi ích cho hộ kinh doanh.

Tuy nhiên, phương pháp kê khai lại đòi hỏi hộ kinh doanh phải có các kiến thức nhất định về tài chính, ghi chép đầy đủ sổ sách, lưu trữ chứng từ theo quy định.

Điều này gây ra nhiều khó khăn cho các hộ kinh doanh truyền thống, các hộ kinh doanh là người lớn tuổi sẽ khó tiếp cận và nắm bắt.

3. Xóa bỏ hình thức nộp thuế khoán vào năm 2026

Theo quy định tại Nghị quyết số 198/2025/QH15 ngày 17/05/2025, từ ngày 1/1/2026, chính thức bỏ thuế khoán đối với tất cả hộ, cá nhân kinh doanh.

Như vậy, sau khi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh sẽ chuyển sang nộp thuế theo phương pháp kê khai.

Phương pháp nộp thuế này giúp cơ quan thuế quản lý chặt chẽ hơn, đồng thời tạo sự công bằng giữa các đối tượng kinh doanh có quy mô, ngành nghề khác nhau. 

Mặc dù việc chuyển đổi hình thức nộp thuế của hộ kinh doanh nhằm tối ưu hóa cho việc quản lý thuế, nhưng cũng đặt ra yêu cầu hộ kinh doanh cần nâng cao năng lực quản lý sổ sách, hóa đơn chứng từ.

Trong dài hạn, thay đổi này hướng tới một hệ thống thuế công khai, minh bạch và bền vững, phù hợp với xu thế hiện đại hóa trong quản lý thuế.

4. Quy định bắt buộc sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền bước đệm xóa bỏ thuế khoán

Ngày 20/03/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP ngày 19/10/2020 của Chính phủ quy định về hóa đơn, chứng từ.

Theo đó, các hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên, từ ngày 1/6/2025 phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.

Đây là đánh dấu quan trọng giúp các hộ kinh doanh thay đổi tư duy, áp dụng công nghệ để quản lý góp phần xây dựng xã hội số hiện đại, quản lý nhanh, hiệu quả nguồn thuế.

Mặt khác, áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền cũng được coi là bước đệm tiến tới xóa bỏ thuế khoán, để hộ và cá nhân kinh doanh chuyển sang phương pháp kê khai thuế từ ngày 01/01/2026 theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân của Quốc hội.

Việc nắm rõ thông tin cách đóng thuế của hộ kinh doanh là yếu tố quan trọng để tránh sai sót và đảm bảo tuân thủ pháp luật. Với những đổi mới từ năm 2025, các hộ và cá nhân kinh doanh cần chủ động cập nhật, chuyển đổi sang hình thức kê khai minh bạch, từ đó vừa giảm rủi ro pháp lý, vừa tạo nền tảng cho sự phát triển ổn định và bền vững.

Thu Hương.