Mới đây, Bộ Tài chính đã gửi Bộ Tư pháp thẩm định Dự thảo sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN). Tại dự thảo có nhiều điểm sửa đổi quan trọng, nổi bật là đề xuất áp thuế 17% đối với cá nhân kinh doanh tính trên thu nhập tính thuế (lợi nhuận), hướng đến việc xây dựng một hệ thống thuế công bằng, minh bạch, phù hợp với bối cảnh kinh tế - xã hội và thông lệ quốc tế. 

1. Bỏ thuế khoán, áp dụng thuế suất 17% cho cá nhân kinh doanh

Một trong những nội dung đáng chú ý nhất tại Dự thảo Luật sửa đổi thuế TNCN là quy định về phương pháp tính thuế đối với thu nhập từ kinh doanh của cá nhân cư trú.

Nếu như Luật Thuế TNCN hiện hành đang áp dụng hình thức thuế khoán, tính thuế trên doanh thu theo tỷ lệ nhất định tùy từng lĩnh vực, ngành nghề thì Dự thảo mới chuyển sang phương pháp tính thuế dựa trên thu nhập chịu thuế (hay tính trên lãi) của cá nhân kinh doanh. 

Cụ thể, với những cá nhân kinh doanh có doanh thu năm vượt ngưỡng do Chính phủ quy định, thuế TNCN sẽ được xác định như sau:

Trong đó:

Thu nhập tính thuế = Doanh thu bán hàng hóa, dịch vụ - chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh.

Quy định tính thuế TNCN này có tính tương đồng với Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.

Cụ thể, đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa có doanh thu năm từ 3 - 50 tỷ đồng được áp dụng mức thuế suất 17% (theo Luật thu nhập doanh nghiệp 2025 có hiệu lực từ 1/10/2025).

Tuy nhiên, dự thảo cũng quy định rõ chỉ áp dụng đối với cá nhân có doanh thu trên mức quy định của Chính phủ.

Đây được coi là bước cải cách mạnh mẽ, góp phần xóa bỏ sự bất bình đẳng giữa cá nhân kinh doanh và doanh nghiệp, đồng thời khuyến khích cá nhân kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp.

2. So sánh cách tính thuế TNCN mới và cũ đối với cá nhân kinh doanh

Dự thảo chỉ đề xuất áp dụng mức thuế TNCN 17% đối với cá nhân có doanh thu trên 200 triệu đồng/năm.

Đối với cá nhân kinh doanh có doanh thu thấp hơn mức quy định, phương pháp tính thuế theo tỷ lệ trên doanh thu vẫn được duy trì.

Cách tiếp cận này vừa đảm bảo công bằng, vừa không tạo gánh nặng cho nhóm kinh doanh nhỏ lẻ. 

3. Mức thuế 17% có thực sự khả thi? Gia tăng áp lực hay giúp ổn định và phát triển bền vững

Đề xuất áp thuế thu nhập cá nhân với mức thuế suất 17% trên phần lãi của hộ kinh doanh đang tạo ra nhiều ý kiến tranh luận về tính khả thi và tác động thực tế.

Từ góc độ của cá nhân kinh doanh hay hộ kinh doanh, chính sách áp thuế này được đánh giá là công bằng hơn so với cơ chế thuế khoán trước đây, bởi chỉ nộp thuế khi có lợi nhuận thực tế. Tuy nhiên, cũng đặt ra vấn đề phải chứng minh chi phí hợp lý và việc ghi chép sổ sách minh bạch.

Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ, nhất là trong lĩnh vực buôn bán truyền thống, chưa có thói quen ghi chép hệ thống, quản trị tài chính chuyên nghiệp, nên nguy cơ gặp vướng mắc, khó khăn khi cơ quan thuế kiểm tra là rất cao. Bên cạnh đó, đối với những người kinh lớn tuổi thì việc tiếp cận công nghệ mới cũng rất khó khăn.

Từ góc độ cơ quan thuế, việc áp dụng mức thuế trên lợi nhuận giúp cải thiện tính minh bạch, hạn chế thất thu ngân sách, đồng thời khuyến khích hộ kinh doanh từng bước chuyên nghiệp hóa hoạt động.

Tuy nhiên, bước đầu thực hiện quy định sẽ rất khó, cơ quan thuế phải phối hợp chặt chẽ với người nộp thuế, cung cấp các phương tiện thông minh để hỗ trợ kê khai tính thuế hiệu quả. Trường hợp không thực hiện được khối lượng công việc quản lý và kiểm tra có thể tăng lên, gây áp lực cho hệ thống thuế.

Từ góc nhìn của các chuyên gia kinh tế, chính sách áp thuế TNCN 17% được coi là bước tiến để tiến gần hơn tới thông lệ quốc tế, thúc đẩy quá trình “doanh nghiệp hóa” hộ kinh doanh.

Điều này đặt ra vấn đề cho cơ quan quản lý cần có lộ trình phù hợp, đi kèm chính sách hỗ trợ như: tổ chức tập huấn quản lý tài chính cơ bản, cung cấp phần mềm kế toán miễn phí, hoặc áp dụng ngưỡng doanh thu/lợi nhuận nhất định mới phải kê khai chi tiết.

Chỉ khi vừa tạo động lực minh bạch hóa, vừa giảm gánh nặng thủ tục, thì thuế suất 17% mới có thể trở thành công cụ góp phần ổn định và phát triển bền vững cho cả hộ kinh doanh và nền kinh tế.

Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân với đề xuất áp mức thuế suất 17% đối với hộ kinh doanh đang nhận được sự quan tâm lớn từ cộng đồng doanh nghiệp và người nộp thuế. Đây được xem là bước đi nhằm hướng đến sự công bằng trong chính sách thuế, đồng thời tạo hành lang pháp lý minh bạch, phù hợp với bối cảnh kinh tế mới.

Tuy nhiên, để chính sách đi vào thực tiễn một cách hiệu quả, cần có thêm những nghiên cứu, đánh giá tác động toàn diện, bảo đảm vừa tăng thu ngân sách, vừa hỗ trợ hộ kinh doanh ổn định và phát triển bền vững.

Thu Hương.